ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

  Ο Μπλουμ πηγαίνει στο ταχυδρομείο για να ρωτήσει αν έχει κάποιο γράμμα δίνοντας μια κάρτα με ένα όνομα διαφορετικό από το δικό του: Χένρυ Φλάουερ. Αυτή την κάρτα την κρατάει κρυφή στο εσωτερικό του καπέλου του, κάτι που ήδη μας μισοφανερώθηκε από το προηγούμενο κεφάλαιο. Κρυφοκοίταξε γρήγορα στο μέσα μέρος της δερμάτινης κορδέλας. Άσπρο απόκομμα χαρτιού. Απολύτως ασφαλές . Στο κεφάλαιο «Λωτοφάγοι» ο Τζόυς θυμάται, ανασκευάζει και μυθοποιεί την σύντομη ερωτική σχέση που είχε με την Μάρθα Φλάισμαν από τα τέλη του 1918 έως τον Μάρτιο του 1919.

  Εκκλς 7. Σπίτι του Μπλουμ. 8 η ώρα το πρωί. Με τη μυρωδιά ενός τηγανιτού χοιρινού νεφρού μάς συστήνεται ο σπουδαιότερος ήρωας της παγκόσμιας λογοτεχνίας! Διαβάζουμε τις πρώτες σελίδες του κεφαλαίου περισσότερο με τις ρινικές απολήξεις μας παρά με τα οπτικά μας νεύρα. Ο εβραίος, από πατέρα, ουγγρικής καταγωγής Λεοπόλδος Μπλουμ ετοιμάζει πρωινό στην κουζίνα του σπιτιού του, για την γυναίκα του Μόλλυ που χουζουρεύει ακόμα στο κρεβάτι αλλά και για τον ίδιο.

  Ο πρώτος αναγνωστικός σκόπελος που θα συναντήσετε και ίσως τσακίσει ολοκληρωτικά το καράβι της αυτοπεποίθησής σας, είναι το τρίτο κεφάλαιο. Δεν θα είναι ο μόνος αλλά αναμφίβολα είναι από τους πιο δύσκολους, έτσι αν καταφέρετε και τον περάσετε, από κει και πέρα θα πλεύσετε με ασφάλεια και άνεση, συνεπικουρούμενοι και από το θάρρος που θα σας χαρίσει η επιτυχής αντιμετώπιση της πρώτης λεκτικής τρικυμίας. Το πρώτο που μαθαίνει ένας αναγνώστης όταν πρωτακούει για τον Οδυσσέα είναι πως πρόκειται για ένα βιβλίο που είναι γραμμένο με την (πρωτοεμφανιζόμενη;) τεχνική του εσωτερικού μονολόγου. Τώρα πια, λίγο πολύ, όλοι οι αναγνώστες έχουμε διαβάσει ένα βιβλίο που χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική. Παρόλα αυτά, η χρήση της από την πένα του Τζόυς παραμένει εντυπωσιακή και αποπνέει τόσα χρόνια μετά, σχεδόν μια πρωτόγνωρη αίσθηση.

Ο αναγνώστης που διαβάζει τον τζοϋσικό Οδυσσέα μοιραία θα αναζητήσει τις συνδέσεις με τον ομηρικό. Αυτή η τάση ενισχύεται και από τα ονόματα των κεφαλαίων, τα οποία είχε κατά νου ο Τζόυς όταν έγραφε τον Οδυσσέα αλλά δεν ήθελε να εμφανίζονται στην τελική έκδοση. Ο Ελευθέριος Ανευλαβής αναφέρει σχετικά στην εισαγωγή του: το πόσο θεμιτοί είναι αυτοί οι ομηρικοί παραλληλισμοί και το κατά πόσον υπονομεύουν ή διαστρέφουν το ομηρικό έπος, είναι θέμα της περιπέτειας του νεωτερικού Οδυσσέα του Τζόυς και των ερμηνειών που απαιτεί αυτό το έργο. Αν μιλάει για κάτι αυτό το έργο, είναι η ανθρώπινη εμμονή και ανάγκη για ερμηνεία και νόημα. Και έχει τόσες ερμηνείες και τόσα νοήματα όσοι είναι και οι αναγνώστες του . Μερικοί παραλληλισμοί αναδεικνύονται από τον μεταφραστή, κάποιοι άλλοι παραείναι εμφανείς και μερικοί πλάθονται από το ίδιο μας το μυαλό.

  Ο Οδυσσέας του Τζέημς Τζους ξεκινάει θεαματικά με μία εξαιρετική διακωμώδηση της Θείας Λειτουργίας, φανερώνοντας από την αρχή την συγκρουσιακή σχέση με την Καθολική Εκκλησία, την οποία και θα εντείνει στη συνέχεια. Μια στιγμή. Ένα μικρό προβληματάκι με αυτά τα λευκά αιμοσφαίρια . Αυτά τα εμπνευσμένα λόγια χρησιμοποιεί ο Μπακ Μάλλιγκαν, φοιτητής της ιατρικής, για να διακωμωδήσει την δυσκολία μετουσίωσης του άρτου και οίνου σε σώμα και αίμα του Χριστού κατά την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας!

  Παρακαλώ, προσέξτε τις ερωτήσεις σας. Αν ρωτάτε για την 16 Ιουνίου 1904 θα λάβετε μια μακροστελέστατη απάντηση και ίσως να μην σας αρέσει καθόλου αυτό. Αν απευθύνετε την ερώτηση στον Τζεήμς Τζόυς ενδέχεται να σας απαντήσει: «Α, τίποτα το ιδιαίτερο (μεγάλο ψέμα!!), τα γνωστά (Ιρλανδία και αγαπημένο βρωμοδουβλίνο – εδώ λέει την αλήθεια)». Σε μια συνέντευξή του, ο Αμερικανός Τζόυς είπε για τον Ευρωπαίο Φώκνερ: «Πρέπει κανείς να διαβάσει τον Οδυσσέα του Τζόυς με τον ίδιο τρόπο που ένας αγράμματος χριστιανός διαβάζει την Παλαιά Διαθήκη. Με πίστη» . Ξεκινώ λοιπόν, είπα μια μέρα, και ο Θεός μαζί μου!

Μια μέρα από την δική του , ολόκληρη η δική σου! Μέσα και έξω από την λογοτεχνία. Καλός ο Τερλέγκας, δε λέω (μακάρι και Νόμπελ Λογοτεχνίας), αλλά σαν τον Τζόυς δεν έχει. Γι' αυτό και μια φωνή μέσα μου, φώναζε, Ανάλυσέ το ξανά! Φυσικά δεν πρόκειται για δεύτερη ανάλυση, αλλά για επανάληψη της πρώτης ανάλυσης – βέβαια, όποιος προσπαθήσει να κάνει αναλύση της έννοιας της λέξης «ανάλυση» για τα συγκεκριμένα κείμενα, όπως προσπάθησε να κάνει ένας γελοίος τις προάλλες, ενδέχεται να καταλήξουμε, εκείνος να αναλύεται σε λυγμούς και εμείς σε γέλια, ή και το αντίστροφο. Δε θα το αναλύσω περισσότερο. Θα ευχαριστήσω μόνο, δημοσίως, το μπλογκ « Διαβάζοντας » για την ζεστή φιλοξενία που έδειξε στα κείμενα αυτά. Ελπίζω εντός του μηνός να έχω ανεβάσει όλες τις αναρτήσεις. Κάτω στις ετικέτες θα αναφέρω και το εκάστοτε κεφάλαιο, γιατί με τις περίπλοκες χρονικές αναφορές που είχα χρησιμοποιήσει στους τίτλους, ίσως μπέρδεψα αρκετούς από σας. Ξεκινάμε λοιπόν. Ode to Joyce in J Major !

Είναι γεγονός πια. Φαίνεται πως πάντοτε υπήρξα πολύ κακός για να μπορέσω να μπω σε μια Σχολή Καλών Τεχνών. Σε αντίθεση με την λογοτεχνία που ναι μεν την αγαπάω πολύ αλλά όχι τόσο ώστε, κάποια μέρα, να μην θελήσω να την κακοποιήσω, η ζωγραφική στάθηκε πιο άτεγκτη απέναντι στις ορέξεις μου. Δεν μου επέτρεψε ποτέ να απλώσω χέρι πάνω της! Η μόνη πιθανότητα να ζωγραφίσω κάτι αξιόλογο είναι αν αφήσω άθελά μου ένα φλιτζάνι καφέ ή ένα βαζάκι μαρμελάδα να πέσει στο πάτωμα. Κάτι ανάλογο βέβαια, κάνουν και διάφοροι σύγχρονοι ζωγράφοι με τη μόνη διαφορά ότι ύστερα από τη «ζημιά» δηλώνουν σαν αμετανόητα κακομαθημένα παιδιά, ότι αυτό ακριβώς ήθελαν να κάνουν.

  Αυτές, λέγεται ότι, ήταν οι τελευταίες λέξεις του Τζέημς Τζόυς και αφορούσαν το τελευταίο του λογοτεχνικό βιβλίο, η Αγρύπνια των Φίννεγκαν. Πολλοί κακεντρεχείς πιστεύουν ακόμα ότι είχαν ως μοναδικό αποδέκτη τον ίδιο του τον εαυτό! Καταλάβαινε ο Τζόυς τι έγραφε; Προς απογοήτευση εκατομμυρίων αναγνωστών, πιστεύω ότι καταλάβαινε μια χαρά τι έγραφε, και προς αγαλλίαση άλλων τόσων, υπήρξαν οι μεταφραστές και οι μελετητές εκείνοι, που κατάφεραν να ρίξουν λίγο φως σε αυτό το ονειρικό έρεβος.

Πόσο αναθεματισμένα πρωτότυπο πρέπει να είναι αυτό το βιβλίο! Αυτό σκέφτηκα όταν πρωτοδιάβασα για την Ανθολογία του Σπουν Ρίβερ και όπως συμβαίνει πάντα, η πραγματικότητα ξεπέρασε κατά πολύ τη φαντασία μου – ή για να ακριβολογώ, η φαντασία του ξεπέρασε τη φαντασία μου. Πάμε μια βόλτα στο νεκροταφείο; Είσαι τρελός, οι νεκροί με τους νεκρούς και οι ζωντανοί με τους ζωντανούς. Καλά, ό,τι πεις!