ΠΙΠΕΡΙ ΚΑΙ ΣΠΑΣΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Καημένε Καβάφη! Πολύπαθοι οι στίχοι σου, έχουν τραβήξει τα πάνδεινα, κατακερματισμένοι έξω από τα ποιήματά σου, να πηγαινοέρχονται από δω και από κει χωρίς σταματημό και συνείδηση – μπορούν να προλογίσουν μια ταινία βίας ή μια κομεντί, να κοσμήσουν τα πλαϊνά ενός λεωφορείου ή ενός ταξί, να δώσουν επίφαση θάρρους σε δειλές πολιτικές αποφάσεις ή ακόμα, ποιος ξέρει, ίσως και να φωλιάζουν μέσα στο τραγανό κουκούλι ενός fortune cookie! Εγώ είμαι ο τελευταίος θύτης (ταυτόχρονα με εκατοντάδες άλλους ανά τον κόσμο) που χρησιμοποιώ άκριτα τους στίχους σου, χωρίς περίσκεψη χωρίς αιδώ, μόνο και μόνο για να παρουσιάσω ένα βιβλίο που τυγχάνει να φέρει στον τίτλο του την λέξη βάρβαρος. Τι βαρβαρότητα, αλήθεια!

(Σημείωση: Η ακόλουθη ανάρτηση αριθμεί περί τις 4200 λέξεις. Αν ποτέ σκοπεύεις να διαβάσεις τα έργα του Πύντσον, ετούτη εδώ η ανάρτηση ίσως είναι μια καλή προπόνηση – αν μη τι άλλο, έχει τις δυνατότητες να αποδειχθεί εξίσου παραληρηματική!) Ή, για να το καταλάβουν και οι αλλόγλωσσοι αναγνώστες μας, πυντσονίστηκα, πώς αλλιώς να το πω! Τους τελευταίους μήνες συγχρονίστηκα (εκ του synchronized) ολότελα μαζί του. Τι κατάλαβα που έχω τόσο καιρό τα βιβλία του Πύντσον αδιάβαστα; Για να με κατηγορούν ότι είμαι ένας άσχετος που μιλάει για τον Πύντσον χωρίς να έχει διαβάσει τα βιβλία του; Τουλάχιστον, ας γίνω ένας άσχετος που μιλάει για τον Πύντσον ενώ τα έχει διαβάσει!

Όχι πως ο δικός μας Δάντης έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλους προγενέστερους συνονόματους, η πρώιμη αλλά και ύστερη ποιητική του δημιουργία, τον καθιστά άτρωτο σε φτηνιάρικες επιθέσεις συγκρίσεων, αλλά για να μην κατηγορηθούμε για καλλιτεχνικό σοβινισμό, ας ρίξουμε μια ματιά και στο περιβόλι του γείτονα, αυτάρεσκα σίγουροι, ότι οι μαϊντανοί εκεί δεν έχουν τόσο μεγάλη ανάπτυξη όσο στο δικό μας μπαξέ.

Μια μέρα βρίσκομαι στο βιβλιοπωλείο να θαυμάζω το ουράνιο τόξο που ξεπροβάλλει από το ράφι της Αστάρτης. Είχα ψαχουλέψει και άλλες φορές με τα ακροδάχτυλα το φάσμα των χρωμάτων, μπας και βρω εκεί μέσα τον αγαπητό Ίταλο Καλβίνο. Αυτή τη φορά όμως είχα πειστεί ότι δεν είχα να περιμένω τίποτα άλλο πέρα από οπτική ευχαρίστηση και κίνησα να φύγω χωρίς βιβλίο στα χέρια μου, ανατρέχοντας νοερά στα αδιάβαστα που με περίμεναν στο σπίτι, ώσπου το βλέμμα μου “τσακίστηκε” στον όρθιο και δυσδιάκριτο τίτλο της λαδί απόχρωσης!

Ο Τόμας Ντε Κουίνσι (Thomas De Quincey, 1785-1859) έγινε γνωστός κυρίως για το βιβλίο του “ Οι εξομολογήσεις ενός Άγγλου οπιοφάγου” . Εκτός από οπιοφάγος υπήρξε και βιβλιοφάγος, και αυτές οι συνδηλώσεις εξάρτησης που υπονοούνται, γαληνεύουν την καρδιά κάθε αναγνώστη που αναγνώρισε κάποτε στον εαυτό του σημάδια ενός έντονου ψυχικού μαρτυρίου. Γιατί αν το όπιο καταπράυνε τους σωματικούς του πόνους, τα βιβλία αποτέλεσαν την ασπίδα της ψυχικής του υγείας, παρά την εξαρτησιογόνο διάθεση που αμφότερα τα σκευάσματα περιείχαν.

Απ' όλα τα λογοτεχνικά ρεύματα που γνωρίζω, ή έστω αναγνωρίζω δειλά δειλά καθώς διαβάζω όλο και περισσότερα βιβλία, εκείνο που τέρπει και παράλληλα βασανίζει την ψυχή μου όσο όλα τα υπόλοιπα μαζί, είναι ο λεγόμενος μοντερνισμός των αρχών του περασμένου αιώνα, με κύριο εκφραστή τον Τζέημς Τζόυς. Σπουδαία τα οφέλη του μοντερνισμού στην παγκόσμια λογοτεχνία, δεν το αμφισβητούν αυτό παρά ελάχιστοι. Εκείνο όμως που εντυπωσιάζει πολλούς και τρομάζει κάποιους άλλους, είναι η χρήση της γλώσσας.

Είχα καταλάβει ότι μου αρέσει. Πολύ. Είχα διαβάσει μια χούφτα ποιήματά του και είχα ξετρελαθεί. Πολύ. Είχα σοκαριστεί από την ανάγνωση του Εσωφάγου. Πολύ. Αλλά ποτέ δεν τον είχα πάει ως το ταμείο του βιβλιοπωλείου, πάντα κάτι με σταματούσε λίγο πριν. Λίγο. Και έτσι ξαφνικά, κάποιος διεκπεραίωσε για μένα όλα τα δύσκολα βήματα και μου ταχυδρόμησε “Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες” . Η καλή μου φίλη librarian το αγαπάει πολύ αυτό το βιβλίο και τι είναι η αγάπη αν δεν την μοιραστείς; Το συνόδεψε με μία παράκληση η οποία σιγά σιγά μετατρεπόταν σε απροκάλυτπη απειλή, ότι αν δεν καταφέρω να το αγαπήσω εξίσου αυτό το βιβλίο ή δεν μπορέσω να το εκτιμήσω όπως του αξίζει, καλό θα ήταν να το στείλω κάπου αλλού που θα έβρισκε πιο ζεστή αγκαλιά. Μου άρεσε απροσδόκητα πολύ αυτή η παράκληση-απειλή και έτσι στρώθηκα να το διαβάσω μέσα σε ένα απόγευμα σαν μελλοθάνατος που του τελειώνει ο χρόνος.

Διαβάζοντας τον Πύντσον αντιδράς όπως εκείνος που μαθαίνει ότι πάσχει από μία σπάνια ανίατη ασθένεια. Νιώθεις οργή, ανημπόρια να κατανοήσεις τι σου συνέβη, άγνοια για το πώς θα είναι η ζωή σου από κει και πέρα, έως ότου καταλήξεις να το αποδεχθείς και να προσπαθήσεις να το αντιμετωπίσεις με όσες δυνάμεις διαθέτεις.

Θα ξεκινήσω από το συμπέρασμα: αυτός ο συγγραφέας είναι πολύ σκληρός για να πεθάνει! Υπάρχουν συγγραφείς που μας είναι αγαπητοί για διάφορους λόγους, που κατά περιόδους τους αποκαλούμε αγαπημένους χωρίς να θέλουμε να εξηγήσουμε περισσότερα. Οι “αγαπημένοι” ενέχουν και μια υποψία τρυφερότητας, όμως εκείνοι που πραγματικά συνταράσσουν τον κόσμο μας πρέπει να είναι ολίγον οχληροί, μισητοί και προσβλητικοί. Πάντοτε, μου προκαλούσε θυμηδία η φράση “Αυτός ο συγγραφέας άλλαξε την ζωή μου!”, ίσως γιατί άκουγα τα ονόματα των συγγραφέων και κατ' επέκταση σχημάτιζα εντελώς προκατειλημμένος, μια εντύπωση για την ζωή (που μόλις είχε αλλάξει!) του αναγνώστη. Γενικά, θεωρούσα την φράση κάπως υπερβολική, να συμβάλει στην αλλαγή της ζωής μου, ναι, αλλά να αποτελέσει το σημείο καμπής, το μέγα γεγονός, αυτό με ενοχλούσε, ένιωθα κάπως χειραγωγημένος, θλιβερή μαριονέτα, καταλαβαίνετε!

      Όσοι έχετε ένα σχετικό πάθος με το σκάκι, σίγουρα θα έχετε συναντήσει το όνομα του Μαρσέλ Ντυσάν ( Marcel Duchamp ), είτε σε φωτογραφίες όπου απεικονίζεται ο ίδιος να παίζει σκάκι είτε σε μερικές δημιουργίες του που έχουν ως θέμα το δημοφιλές αυτό παιχνίδι. Όσοι πάλι, έχετε πάθος με την λογοτεχνία, αν ανατρέξετε στο εξώφυλλο της «Σκακιστικής νουβέλας» από τις εκδόσεις Άγρα, θα ευτυχήσετε να κάνετε μια πρώτη γνωριμία μαζί του!