Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Πατέρα, κάτσε φρόνιμα

 
Πολλές φορές, κατηγορούν εμάς τους βιβλιόφιλους ότι είμαστε ελιτιστές. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αυτό, αρκεί οι κατήγοροί μας να είναι και οι ίδιοι ελιτιστές. Με την πλέμπα, ευτυχώς, δεν ασχολούμαστε εδώ. Προλετάριοι όλου του (αναγνωστικού) κόσμου ενωθείτε... και πάτε κάπου άλλου! Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσαμε την απαλεψιά των τάξεων, ήρθε η ώρα να ασχοληθούμε με ένα πραγματικά αριστοκρατικό βιβλίο – το οποίο ξετρύπωσα σε τιμή ευκαιρίας από ένα παλαιοβιβλιοπωλείο! Αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ, καληνύχτα Κεμάλ.
 
Είχα πειστεί ότι δε θα έγραφα ποτέ τη λέξη «σάγκα» σε κείμενό μου. Δε ξέρω τι σημαίνει και επιπλέον μου θυμίζει κάτι γλοιώδες, σαν υβρίδιο μαλάκιου και παρουσιαστή πρωινάδικου. Όμως, εδώ, ο συγγραφέας πράγματι έγραψε με μαεστρία μία σάγκα-όνειρο (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) και πρέπει να του το αναγνωρίσουμε. «Στου αιώνα την παράγκα / στρώσε τ' όνειρό σου, σάγκα» που (ίσως) θα έλεγε και ένας μεταμοντέρνος στίχος του Άλκη Αλκαίου, «με βρισιές και προσευχές / και του πατέρα τις ευχές». Αλλά ποιου αιώνα, εδώ που τα λέμε, και κυρίως ποιου πατέρα, γαμώ την τρέλα μου, χαμός γίνεται!
 
Παλιότερα είχα παρακολουθήσει μέρος της εκπομπής «Οι κεραίες της εποχής μας» (τι ωραία σειρά εκπομπών!) που ήταν αφιερωμένη στον Πέτερ Εστερχάζυ. Τότε μου είχε φανεί πολύ βαρύς όλος αυτός ο μπαρόκ διάκοσμος, η Ιστορία με τις βαρετές λεπτομέρειές της, η αριστοκρατική οικογένεια Εστερχάζυ με τις τυπολατρίες της – τόσα ήξερα, τόσα σκεφτόμουν! Βέβαια, ποτέ δεν ξέχασα τον τίτλο του βιβλίου, ούτε και την απολαυστική συνέντευξη του συγγραφέα (όση είχα προλάβει να παρακολουθήσω). Και τώρα που το διάβασα έπαθα την πλάκα μου και πολύ το ευχαριστήθηκα αυτό. 
 
Η «Ουράνια αρμονία» είναι ένα μοντέρνο βιβλίο που εστιάζει σε αυτό που χαρακτηριστικά και ασαφώς ονομάζουμε «θέμα της γλώσσας» – όχι τόσο από την οπτική ενός προβλήματος που περιμένει επίλυση, όσο από την οπτική ενός παιχνιδιού που αξιώνει απόλαυση («Γιατί είχα σκεφτεί πολύ πάνω στο ζήτημα “παιχνίδι”, και ήταν σωστό να σκέφτεται κανείς πολύ πάνω στη διαφορά ανάμεσα στη γενική αντίληψη, που θέλει το παιχνίδι μη σοβαρό, κατώτερης αξίας, απλώς παιχνίδι, και στις δικές μου εμπειρίες, που ήταν διαμετρικά αντίθετες προς αυτήν»). Δηλαδή, η γλώσσα του βιβλίου εγκολπώνεται όλα τα βαρυσήμαντα θέματα, ιστορία, πολιτική, κλπ, και τα μετουσιώνει σε μία γλωσσική διασκέδαση που δεν αναζητά την απάντηση μπροστά σε ένα «ερωτηματικό» αλλά την ευχαρίστησή μας μπροστά σε ένα «θαυμαστικό». Ο Τζόυς αποτέλεσε σαφέστατα επιρροή για τον συγγραφέα και όπως πολύ όμορφα δηλώνει και ο ίδιος στην συνέντευξή του, «Ήταν μεγάλη εμπειρία, κυρίως υπό την ιδιότητα του αναγνώστη, ότι μπορούσα να διαβάζω τον Οδυσσέα σαν να διάβαζα Μπαλζάκ. Ότι ως αναγνώστης δεν έβλεπα καμία διαφορά, ούτε στην απόλαυση ούτε και στη δυσκολία, κι έτσι έμεινε για μένα δυσερμήνευτη η πρόταση που λέει ότι ο Τζόυς είναι δυσανάγνωστος» – κάτι με το οποίο συμφωνώ απολύτως, μέχρι κεραίας, που λένε! Υπάρχει ένα απόσπασμα στο βιβλίο που συνοψίζει με τρυφερότητα όλη την θεματική του «Οδυσσέα» ή τουλάχιστον την προοπτική που είχε στο μυαλό του ο Τζόυς όταν το ετοίμαζε, την πρόθεση δηλαδή να δείξει ότι η καλοσύνη και η αγάπη μπορούν να υπερισχύσουν έναντι της βίας (σε αυτή την περίπτωση, η φράση «ο πατέρας μου» μπορεί κάλλιστα να διαβαστεί με τόνο ευγνωμοσύνης και με το βλέμμα στραμμένο στον «πρόγονο» Τζόυς). «Ο πατέρας μου είχε την γνώμη ότι, σε πείσμα των καιρών και παρ' όλα τα σκάνδαλα του 20ου αιώνα, η καλοσύνη και η αγάπη μπορούσαν να βασιλέψουν στον κόσμο, τίποτε δεν εμποδίζει να συμβεί κάτι τέτοιο, ούτε καν η ανθρώπινη φύση, αν και βέβαια το δείγμα που διαθέτουμε είναι μάλλον ισχνό».
 
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη, με το πρώτο να είναι το πιο «δύσκολο» αλλά και το πλέον γοητευτικό. Το οπισθόφυλλο μάς προειδοποιεί εύστοχα – καταιγίδα από θραύσματα συλλογικής μνήμης – τα «θραύσματα» αποτελούν το λογοτεχνικό ύφος του βιβλίου και η «συλλογική μνήμη» το περιεχόμενό του. Ο συγγραφέας για να κάνει πιο απολαυστική την ανάγνωση, απαλείφει τις περισσότερες «συγκεκριμενότητες» και χρησιμοποιεί την φράση-πασπαρτού, ο πατέρας μου, εκείνο, ο πατέρας μου, το άλλο («Ορισμένοι πιθανώς να δυσαρεστηθούν βλέποντας τα ονοματεπώνυμά τους μέσα στο βιβλίο»!!). Έτσι, ο πατέρας γίνεται κάθε φορά μια διαφορετική φωνή της μεγάλης οικογένειας των Εστερχάζυ («Όλοι οι πατέρες μου έχουν φωνή κι όλες οι φωνές έχουν τη δικιά τους φρίκη, τη δικιά τους terribilita»), αλλά ταυτόχρονα και μια φωνή της συλλογικής μνήμης όλου του κόσμου («Η λάσπη στους αρμούς της συλλογικής μνήμης είναι ο θάνατος – αυτό σου λέω, βρε χαζούλη»), που πασχίζει να περάσει τα σύνορα της οποιασδήποτε πατρίδας («Εγώ υπηρετώ την μητρική μου γλώσσα αλλά δεν είμαι πια αλληλέγγυος με την κοινωνία που μιλά τη γλώσσα αυτή»), θρησκείας («Μία θρησκεία θα μπορούσα να ακολουθήσω, εκείνη που θα έλεγε ότι ο Θεός βλέπει τα δημιουργήματά του και γελάει· όπου ο δημιουργός είναι ένας Θεός είρων»), οικογένειας και ιστορίας (τα κατά Τζόυς γνωμικά «Η οικογένεια και η θρησκεία είναι τα δίχτυα που με κρατούν εγκλωβισμένο» (από μνήμης) / «Η ιστορία είναι ο εφιάλτης από τον οποίο προσπαθώ να ξυπνήσω»)! Τα μικρά και μεγάλα θραύσματα αρχικά θα σαστίσουν τους αναγνώστες – κρυστάλλινα λεκτικά κομμάτια που δεν ξέρεις από τι αντικείμενο έσπασαν, ποιος το κρατούσε (ο πατέρας μου!) και υπό ποιες περιστάσεις. Και αυτό φυσικά είναι το ωραίο, αλλιώς δε θα ήταν θραύσματα.
 
Ο πατέρας μου ήταν ένα τέρας. Ομοίως δε και η μητέρα μου. Τέρατα, από το πρωί ως το βράδυ κι απ' το βράδυ ως το πρωί, θέλοντας και μη, αντανακλαστικά, λόγω κουλτούρας, από χαρακτήρα, από σύμπτωση. Αλλά ήταν πραγματικά τέρατα. Καμιά φορά διοργάνωναν δείπνα ή πήγαιναν θέατρο ή έκαναν εκδρομές αναψυχής στα όρη Βέρτες, εν είδει διαλείμματος από τις τερατώδεις δραστηριότητές τους. Στην πραγματικότητα όμως ήταν όντως σαν αυτά που βλέπουμε στα αμερικάνικα B-movies: Είναι αδύνατο να τα παρακολουθήσεις, από κοινωνιολογικής και ανθρωπολογικής άποψης όμως περιγράφουν τους γονείς μου πολύ εύστοχα.
 

 
Επιπλέον, άκρως απολαυστικοί είναι και οι αναρίθμητοι τρόποι που... ο πατέρας μου γνώρισε την μητέρα μου, αλλόκοτοι, παράδοξοι, σουρεαλιστικοί, αστείοι, πρωθύστεροι, έξω από τα όρια του λόγου αλλά μέσα στα όρια της ζωής.
 
Ας μείνουμε φίλοι, είπε ο πατέρας μου στη μητέρα μου. Άντε γαμήσου, του απάντησε η μητέρα μου και του έδειξε κωλοδάχτυλο. Έτσι γνωρίστηκαν οι δυο τους. (Πήρε το μουνί μου και το πέταξε έξω από το πλαίσιό του, έλεγε, ακόμα και όταν ήταν πια γιαγιά).
 
Στο δεύτερο μέρος παρατάει τις αφηγήσεις περί αγνώστου πατρός και επικεντρώνεται σε κάτι πιο συγκεκριμένο που δεν έχουμε ξανασυναστήσει έως τώρα στο βιβλίο και συνοπτικά θα το ονομάζαμε, ο πατέρας μου! Ο βιολογικός, αυτή τη φορά. [Τα δύο μέρη, βασικά, ονομάζονται βιβλία, πρώτο βιβλίο, δεύτερο βιβλίο, και αν το καλοσκεφτείς δεν είναι τόσο συγγραφική τσαχπινιά, όσο πραγματικότητα. Μοιάζουν όντως με δύο βιβλία και αυτή η ολοκληρωτική ομόνοια του συνόλου πηγάζει θα λέγαμε από την ελκτική ετερωνυμία των μερών]. Σε αυτό το δεύτερο μέρος/βιβλίο ο συγγραφέας ασχολείται γενικότερα με την μακροχρόνια κομουνιστική «σταδιοδρομία» της χώρας του και ειδικά με το καθεστώς του Γιάνος Κάνταρ («Με τρόμο και κομουνιστές αρχίζουν όλα εδώ, και μάλλον με τον ίδιο τρόπο θα τελειώσουν κιόλας»), το οποίο κατακρεούργησε την μυθική περιουσία των Εστερχάζυ και φαίνεται να τερματίζει την μακραίωνη αριστοκρατική τους πορεία. Το πρώτο μέρος μπορείς να το διαβάσεις κάλλιστα και αποσπασματικά, επιλέγοντας οποιαδήποτε από τα 371 θραύσματα για να ξεζουμίσεις την μικρή τους ή μεγαλύτερη απόλαυση – τα 201 κεφάλαια του δεύτερου μέρους, απαιτούν αν όχι μια απόλυτη σειρά, τουλάχιστον μια μερική οργάνωση που θα μπορέσει να αποκρυσταλλώσει καλύτερα την περιπέτεια της οικογένειάς του (με αποδείξεις και ονόματα) στον πολυτάραχο 20ο αιώνα. Με κάποιον τρόπο μου θύμισε το «Κουτσό» του Κορτάσαρ. Οπώς και κει τα φιλοσοφικά, έτσι και εδώ, τα θραύσματα μνήμης είναι τα κομμάτια εκείνα που θα μπορούσαν να παραλειφθούν (με βαριά καρδιά, και εδώ που τα λέμε γιατί ένας αναγνώστης να κάνει κάτι τόσο άκαρδο;) ή να εμφιλοχωρήσουν στην «κύρια» ιστορία και να ψάξουν μια βολική θέση εκεί μέσα. Βέβαια, ο Πέτερ Εστερχάζυ δεν σε «πατρονάρει» όπως ο Κορτάσαρ, σου αφήνει το ελεύθερο να κάνεις ό,τι θες με τα θραύσματα, αποφάσισε εσύ. Αυτή η υπερευελιξία της πλοκής το καθιστά (μεταξύ των άλλων προτερημάτων του) και – δυνάμει – υπερμοντέρνο βιβλίο! Επίσης, δεν αντέχω να μην πω ότι, η «Ουράνια Αρμονία» είναι πολλαπλώς καλύτερη σε σύγκριση με το κουτσό «Κουτσό»!
 
Ω, πόσες και πόσες φορές δεν το ακούσαμε αυτό μέσα στις θύελλες που ακολούθησαν! Όποτε θέτουμε σε, υποτίθεται, νηφάλιους σοσιαλιστές το ερώτημα κατά πόσο κάτι τέτοιες φρικτές ατασθαλίες συνάδουν με όλες αυτές τις επαγγελίες περί ευτυχίας για όλους, στην καλύτερη περίπτωση απαντούν όλοι με τον ίδιο τρόπο: Οι ατασθαλίες μερικών δεν μπορούν να χαρακτηρίσουν αρνητικά το σύνολο.
 
 
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πληροφορία ότι μέρες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, ο συγγραφέας έμαθε ότι ο πατέρας του υπήρξε πληροφοριοδότης της μυστικής αστυνομίας της Ουγγαρίας επί σοσιαλισμού, κάτι που τον ανάγκασε να γράψει ένα νέο βιβλίο με τον τίτλο «Διορθωμένη Έκδοση»! Ο πατέρας του... ως βούληση και ως παράσταση (δανειζόμενος βλάσφημα και χωρίς περαιτέρω νοηματικές προεκτάσεις, τον τίτλο του σπουδαίου έργου του Σοπενάουερ) – ο πατέρας μου σε κάποια στιγμή της ζωής του στάθηκε αδύναμος και πρόδωσε τις δικές του αξίες, αλλά υπήρξε πολύ καλός πατέρας μου, γιατί αυτές τις αξίες που πρόδωσε ο ίδιος, μου τις μετέδωσε, σημειώνει με ευγνωμοσύνη ο συγγραφέας στην ίδια συνέντευξη.
 
Το οπισθόφυλλο λέει ότι το βιβλίο παίζει με πέντε αιώνες ευρωπαϊκής ιστορίας και δεν υπάρχει πιο ταιριαστός σελιδοδείκτης να συνοδεύσει την ανάγνωση, από εκείνον της Άγρας που απεικονίζει τον νεαρό Μπόρις Πάστερνακ ν' αναρωτιέται «Τι αιώνα κάνει έξω;», μια απορία που θα έχει και ο αναγνώστης σε πολλά σημεία του βιβλίου. Να θυμάστε ότι πρέπει να του δώσετε μία αβάντα 70 σελίδων – σε ένα βιβλίο 350 σελίδων, δε θα δίνατε περιθώριο 30 σελίδων να δείτε τι παίζει; Ε, εδώ, η αναλογία είναι 60-70 σελίδες. Μέσα σε αυτές τις σελίδες θα συναντήσετε σποραδικά έναν «παλιακό» λόγο και μια σύγχυση με τα πρόσωπα και τις καταστάσεις, πράγμα που θα πάψει σύντομα, ο παλιακός λόγος θα εκσυγχρονιστεί, και η σύγχυση δε θα γίνεται πλέον αντιληπτή και ενοχλητική, ασχέτως αν δεν θα το έχει κουνήσει ρούπι. Εκεί θα βρείτε και 5-6 σελίδες όπου αναφέρονται κατεβατά όλα τα περιουσιακά αντικείμενα ενός «πατέρα» (κάτι που μου θύμισε Ζορζ Περέκ), το αναφέρω γιατί είναι η πρώτη φορά (και τελευταία, καθώς δεν μπορώ να φαντάζομαι ότι κάτι σημαντικό μπορεί να μου ξέφυγε από μία ανάγνωση) που δοκίμασα εκείνο το εξωτικό φρούτο που χλαπακιάζουν αμάσητο πολλοί διάσημοι – 1! 2! 3! SUR-VI-VORS! – κριτικοί και λέγεται, διαγώνια ανάγνωση! Πάντα μπορείς να μάθεις κάτι νέο.
 
Η «Ουράνια αρμονία» είναι ένα πολύ αστείο βιβλίο, κυρίως χάρη στην χρήση της γλώσσας, οι λέξεις και οι προτάσεις του γελάνε και σε ξεγελάνε, σε γαργαλάνε και ανάλογα με τις αντιστάσεις σου, λύνεσαι στα γέλια. Είναι σημαντικό ένα βιβλίο να έχει χιούμορ («Το χιούμορ υπάρχει πάντοτε στον κόσμο, ακόμα και στις πιο άσχημες στιγμές, άνθρωπο μόνο δεν βρίσκεις να το δεχθεί, το χιούμορ πάντως υπάρχει, είναι εκεί») – το πρώτο θείο δώρο που χάνεται σε μια ξένη γλώσσα, σύμφωνα με την γνωστή ρήση της Βιρτζίνια Γουλφ – ευτυχώς οι κυρίες Μαργαρίτα Ζαχαριάδου και Μανουέλα Μπέρκι κατάφεραν να το μεταφέρουν σχεδόν αυτούσιο μέσω της άψογης μετάφρασής τους. Η αφήγηση είναι ποταμός και η έκδοση το ίδιο. Οι εκδόσεις «Ποταμός» μού είναι πολύ συμπαθείς, καλαίσθητες, ποιοτικές, χαμηλόφωνες και διακριτικές. Και υποψιάζομαι ότι δεν έχουν την προσοχή που θα τους άξιζε (ελπίζω να κάνω λάθος). Το βιβλίο δείχνει εξαντλημένο παντού όμως στην ιστοσελίδα των εκδόσεων δείχνει διαθέσιμο, όσοι θέλετε να το διαβάσετε κάν' τε μια προσπάθεια να μάθετε αν όντως υπάρχει. Θα είναι ένα δώρο για σας.
 
Παρ' όλο λοιπόν που το βιβλίο έχει γεννηθεί μέσα από την πραγματικότητα, πρέπει κανείς να το διαβάζει σαν να είναι μυθιστόρημα και να μην περιμένει τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από ό,τι έχει συνήθως να προσφέρει ένα μυθιστόρημα (τα πάντα).
 
Μαθαίνεις από την αρχή γιατί το βιβλίο ονομάστηκε «Ουράνια αρμονία» αλλά κυρίως το νιώθεις στο τέλος, μόλις κλείσεις το βιβλίο. Τότε, η «ουράνια αρμονία» δεν είναι πια ένας τίτλος, αλλά μία αίσθηση ευδαιμονίας που σε πλημμυρίζει, όπως ας πούμε συμβαίνει με τις συνθέσεις κλασικών συνθετών όπου συνήθως δεν αντιλαμβάνεσαι επαρκώς τα τεχνικά κομμάτια της σύνθεσης, ούτε και την σπουδαιότητα τους κατά την διάρκεια της ακρόασης, παρά μόνο στο τέλος, όταν και θα νιώσεις μια ολοκληρωτική ουράνια αρμονία. Και φυσικά, οικογένεια Εστερχάζυ χωρίς Χάιντν δεν νοείται, καθότι ο σπουδαίος συνθέτης δημιούργησε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του, υπό την σκέπη της. Πάρ' τε λοιπόν την Συμφωνία αρ. 45, την επονομαζόμενη και «Αποχαιρετισμού»... και άντε γεια! 
 
 

Σχόλια

  1. Ανώνυμος8.7.17

    Το εξώφυλλο της πρωτότυπης έκδοσης είναι εξαιρετικό και από ό,τι βλέπω Η διορθωμένη έκδοση βγήκε με το ίδιο εξώφυλλο με μία κόκκινη γραμμή να διαπερνάει το κεφάλι.
    Η ανάρτησή σου σίγουρα θα ανοίξει σε πολλούς την όρεξη να το διαβάσουν και είναι πολύ κρίμα που είναι εξαντλημένη.
    Ε.Γ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Εμένα μου άρεσε και το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης, αν και πρέπει να ομολογήσω ότι παλιά όταν είχα πρωτοδεί το βιβλίο, μου φάνηκε κάπως «βαρύθυμο» και με απώθησε. Της ξένης έκδοσης το εξώφυλλο θα με έκανε να δω το βιβλίο με καλύτερο μάτι, εξ αρχής!

      Τέλεια ιδέα αυτή με το εξώφυλλο της διορθωμένης έκδοσης. Κρίμα που δεν την εντόπισα, θα την είχα προσθέσει στην ανάρτηση :(

      Στις εκδόσεις «Ποταμός» δείχνει διαθέσιμο, ίσως να υπάρχουν κάποια αντίτυπα, ποιος ξέρει. Απλώς οι αναγνώστες διστάζουν στην αρχή (συμπεριλαμβανομένου και εμού) να ασχοληθούν με ένα τέτοιο βιβλίο, το βλέπουν παρακινδυνευμένο βήμα. Κακώς, πολύ κακώς. Είναι διασκεδαστικότατο βιβλίο. Και σπουδαιότατο, επίσης.

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Κουβεντολόι με μια μούμια!

Σημ: Εδώ λέγονται ιστορίες μόνο για αραχνιασμένα κρανία, οι "ψεκασμένοι" θα απομακρύνονται διακριτικά.

«A good reader, a major reader, an active and creative reader is a rereader»

En passant

  Το «Αν πασάν» είναι ένας σκακιστικός κανόνας, περιθωριακός και άγνωστος αλλά ιδιαιτέρως αποτελεσματικός και σημαντικός. Στις αρχικές τους κινήσεις, τα πιόνια έχουν το δικαίωμα να κινηθούν ένα ή δύο τετράγωνα μπροστά. Αν επιλέξουν να κινηθούν δύο τετράγωνα μπροστά και ένα αντίπαλο πιόνι βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε να μπορούσε να το αιχμαλωτίσει αν το πιόνι που κινήθηκε δυο τετράγωνα αποφάσιζε να κινηθεί μόνο ένα, τότε, έχει το δικαίωμα να το αιχμαλωτίσει και σε αυτή την περίπτωση που κάνει δύο βήματα. Έχουμε δηλαδή, αν πασάν... αιχμαλωσία εν τη διελεύσει. Είναι δυσνόητο στην περιγραφή αλλά αρκετά ξεκάθαρο στην πράξη. Βέβαια, όταν είσαι αρχάριος σκακιστής και το συναντήσεις πρώτη φορά σε ηλεκτρονική παρτίδα, τότε πείθεσαι ότι κάποιο «bug» έχει η ιστοσελίδα, ότι σε χακάρανε ή ότι άρπαξες όλες τις ιώσεις του κυβερνοχώρου. Τα βιβλία του Ναμπόκοφ, μου προσφέρουν την ισχυρή εντύπωση ότι αποτελούν ένα συνεχές λογοτεχνικό en passant, σε αιχμαλωτίζουν εν τη διελεύσει.

Με ανώμαλους δεν μιλάω

  Ανωμαλία είναι να μην μπορεί μια γυναίκα να κυκλοφορεί άφοβα στους δρόμους, ανωμαλία είναι να πιστεύεις ότι τα εμβόλια σκοπό έχουν να προκαλέσουν περισσότερο κακό από ό,τι καλό, ανωμαλία είναι να νομίζεις ότι η λογοτεχνία σε κάνει καλύτερο άνθρωπο, ανωμαλία είναι ακόμα το προφιτερόλ να έχει μόνο ένα σουδάκι μέσα, ανωμαλία είναι και ότι ο «Πατάκης» εξακολουθεί να μην εκδίδει Χέρμαν Μέλβιλ. Και πόσες ακόμα ανωμαλίες! Με τελευταία εκείνη του Ερβέ Λε Τελιέ, ενός συγγραφέα που αγάπησα οριστικά από ένα και μόνο βιβλίο του που είχα διαβάσει κάποτε, το «Όλα τα μανιτάρια τρώγονται», η ουλιπιανή έμπνευση που είχε οραματιστεί το facebook χρόνια πριν από τον δημιουργό του. Κάθε φορά που μπαίνετε στο facebook και αντικρίζετε την ερώτηση «Τι σκέφτεσαι;», ικανή να σας παρασύρει ασυγκράτητα να μας εμπιστευτείτε τις επικές σας μπούρδες, σχεδόν πάντα χωρίς καθόλου φιλτράρισμα και ουσία, να θυμάστε ότι ο Τελιέ κάποτε το έκανε… χίλιες φορές καλύτερα από εσάς, πιο δημιουργικά και κυρίως με περισσότερο χι

Στα χαμένα

Ρε μπελά που βρήκα! Να είναι ένα βιβλίο σχετικά ευχάριστο, να έχει πράγματα που γενικά ταιριάζουν με το γενικότερο γούστο μου και εγώ να το αντιμετωπίζω σαν ταινία του Μπέλα Ταρ – τον ατελείωτο ένα πράμα. Είχε καιρό να μου συμβεί κάτι ανάλογο, σηκώνει και η επιστήμη τα χέρια της ψηλά! Έβαλα σφήνα την ανάγνωση για να προλάβω την ταινία του Λάνθιμου – την οποία κατάφερα να δω χθες, 17 Δεκεμβρίου, στην επίσημη πρεμιέρα της – και ακόμα να το τελειώσω. Λίγες σελίδες ακόμα που διαβάζονται παράλληλα με αυτές τις γραμμές που γράφονται. Τουλάχιστον η ταινία ήταν πολύ καλή και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του βιβλίου ήταν ακριβώς αυτό∙ ήξερες από την αρχή ότι θα γίνει μια καλή ταινία. Το βιβλίο πάλι, δεν ήξερε τι ήθελε να είναι, και μέσω ανομοιόμορφων αφηγήσεων, για μένα τουλάχιστον κατέληξε να είναι χάσιμο χρόνου. «Η πιο προφανής ανωμαλία της (…) είναι η απόλυτη έλλειψη οποιασδήποτε ανωμαλίας».

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους

Τώρα το πλοίο έχει σαλπάρει και πλέον δεν μπορείς να αφήσεις αυτό το καταπληκτικό βιβλίο από τα ηλιοψημένα χέρια σου∙ εγκαταλείψτε αυτό το κλισέ να βουλιάξει και να πνιγεί όπως του αξίζει. Νόμιζα ότι είχα αφήσει το «ναυτικό» μου παρελθόν ( Καββαδίας , Μέλβιλ , κλπ) σχεδόν οριστικά πίσω – χωρίς να σημαίνει ότι δε θα τους ξαναδιάβαζα για το μεγάλο λογοτεχνικό τους εκτόπισμα – και σκεφτόμουν αν θα έπρεπε να αγοράσω το συγκεκριμένο βιβλίο, ειδικά όταν έχω τόσα άλλα αδιάβαστα στο αμπάρι. Όμως μου το έκαναν δώρο, το ξεκίνησα για κλείσιμο μιας κατά τ’ άλλα απάνεμης αναγνωστικής χρονιάς και ένα πελώριο κύμα μέσα στο μυαλό με ξαναχτύπησε με δριμύτητα. Στο μικρό εκδοτικό καράβι που είναι η χώρα μας και όλοι κοιτάνε ποιος θα φαγωθεί στην πορεία ( «Άκουσε κάποιους ναυαγούς να λένε ψιθυριστά πως έπρεπε να τραβήξουν κλήρο και “να θανατώσουν έναν άντρα για να σωθούν οι υπόλοιποι”» ) και εν μέσω μιας αποικιοκρατικής καταγραφής αναγνωστικών λιστών με αρκετή δόση μυθομανίας και εν είδει πρωτοχρονιάτ

D’ ye see him?

Όλα τριγύρω αλλάζουν κι όλα τα ίδια μένουν. Ο Σύριζα πιο οπισθοδρομικός από ποτέ ετοιμάζεται για την νέα εποχή του, οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι κάνουν jump scares από κάθε γωνιά με το πιο creepy χαμόγελό τους και εσύ νιώθεις ότι θες να πας ξαφνικά και διακαώς για καφέ με έναν random συμμαθητή της Α' λυκείου παρά να ακούσεις το πρόγραμμά τους και οι καιροί νερό θα φέρουν πάλι στην βασανισμένη Θεσσαλία, έτσι λένε αυτοί που ξέρουν. Μόνο το «Βιβλιοκαφέ» του Πατριάρχη Φώτιου έκλεισε λόγω ανεξέλεγκτου πληθωρισμού – 4,20 ο διπλός εσπρέσο, πού πάμε ωρέ; Παρ’ όλα αυτά οι αναρτήσεις του παρέμειναν να θαλασσοδέρνονται στο ίντερνετ και μια δική μου έτυχε και ξεβράστηκε μπροστά μου . Πω πω μπόχα!! Δεν θέλω να την ακουμπήσω καν! Τέλος πάντων, εσείς μπορεί να βρείτε ότι διαθέτει ακόμα κάποιο ψαχνό. Αν όμως πιστεύετε ότι αλλάξατε μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια έστω και λίγο, δε θα έπρεπε να της ρίξετε ούτε ματιά!

DiFullness

Δε διαβάζω κόμιξ – η δήλωση αυτή είναι παρόμοια με το «Δεν έχω δει ποτέ Φιλαράκια » το 2023. Έχω διαβάσει μέσα στα χρόνια κάποια επιλεκτικά αλλά δεν μπορώ να πω ότι τα προτιμώ. Είναι ακριβό χόμπι, αρκετές φορές η ιστορία μου φαίνεται αδιάφορη και η εικονογράφηση φτωχή και γενικά θα έλεγα ότι δεν είναι το φλιτζάνι του τσαγιού μου. Όμως εδώ είπα να κάνω μια εξαίρεση γιατί πίνω νερό στο όνομα του Χοντορόφσκι . Δεν ειν’ καλ’ αυτός ο άνθρωπος, πάει και τελείωσε. Αυτή η κριτική έχει σκοπό να θυμίζει κάπως δελτίο τύπου – τι παράξενο, αλήθεια, συνήθως στην Ελλάδα μας έμαθαν τα δελτία τύπου να θυμίζουν κάπως κριτικές! – τίποτα βαθύ και ευφάνταστο εδώ, εξάλλου η συνηθισμένη φαντασία χάνεται όταν έρχεται αντιμέτωπη με μεγαλοφυΐες σαν εκείνες του Χοντορόφσκι και του Moebius. Όλοι οι πολιτισμένοι γαλαξίες γύρω μας έχουν φευγάτα κόμιξ σαν το Ινκάλ, εμείς σε καμιά βδομάδα θα έχουμε το κόμικ για τον Ζορμπά – και μετά απορούμε γιατί δεν κάνουμε εξωγαλαξιακή καριέρα.

Round About Midnight

  Μεγάλο Σάββατο απόψε και λίγο μετά τις μονότονες κροτίδες και αφού σταματήσουν και οι πρόβες με τις εφτά σάλπιγγες της Αποκάλυψης, όλοι μας θα ετοιμαστούμε ψυχολογικά για την μουσική που αγαπάμε να μισούμε: τα κλαρίνα. Εναλλακτική δεν έχει δυστυχώς και οι πιθανοί αυτοσχεδιασμοί εξαντλούνται στο πασχαλινό τραπέζι, τίποτα περισσότερο. Τα μαύρα πρόβατα της κάθε οικογένειας, πάντα υπάρχουν τέτοια, καμμένα από χέρι όπως και τα άλλα τα κανονικά, θα δείχνουν λίγο τζαζ μέσα σε όλο αυτό το ομοιόμορφο μπουλούκι αλλά δεν μπορείς να κάνεις και πολλά για να βοηθήσεις. Θα φαλτσάρουν κοινότοπες ευχές όπως όλοι και θα ελπίζουν να δείχνουν κάπως φυσιολογικοί – αλλά μέσα τους θα είναι χαρούμενοι και θα νιώθουν αγαλλίαση καθώς θα θυμούνται τον Ted Joans που έλεγε χαρακτηριστικά και το υποστήριζε εμπράκτως, ότι «Jazz is my religion and Surrealism is my point of view».  

Η φάση είναι κρίντζι

  Όπως θα σας έλεγε και ο θείος που κάθεται με την νεολαία κάθε Τσικνοπέμπτη, «Η φάση είναι κρίντζι», δηλώνει μία κατάσταση εξαιρετικά αναληθοφανή που σε παγώνει και σε κάνει να ανατριχιάζεις από την αμηχανία λες και κάποιος όλη την ώρα λέει κρύα αποτυχημένα αστεία χωρίς σταματημό και έλεος. Ο Λέων Τολστόι – back to back ανάρτηση με Τολτσόι, δε σας χάλασε! – επιφυλάσσει αυτή την τιμητική θέση του θείου για τον Σαίξπηρ και τα έργα του, με κύριο στόχο τον «Βασιλιά Ληρ». «Αυτό είναι το τόσο γνωστό έργο. Όσο κακό και να παρουσιάζεται στην αφήγησή μου, την οποία προσπάθησα να κάνω όσο τον δυνατόν πιο ουδέτερη, θα πω χωρίς δισταγμό πως στο πρωτότυπο το έργο είναι ακόμα χειρότερο» . Εν συντομία, δεν κάνει για δραματουργός το παιδί ! Θα σφαχτούμε και σε αυτό το γιορτινό τραπέζι, πάνω απ’ όλα η παράδοση!

Αλλόκοτα πράγματα

Το Πάσχα είναι ένας γρήγορος ορισμός του απόκοσμου – υπάρχει εκεί που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει τίποτα. Ευτυχώς τελείωσε όμως και ο καθένας γύρισε ευτυχής στην αλλόκοτη ρουτίνα του∙ καπιταλιστικός ρεαλισμός και εκλογές. Ω γες! Το βιβλίο του Μαρκ Φίσερ «Το αλλόκοτο και το απόκοσμο» κυκλοφόρησε πρόσφατα και φαίνεται ότι αγοράστηκε αμέσως από πολλούς αναγνώστες, μένει να διαβαστεί τώρα. Εμένα μου αρκούσε μόνο ο τίτλος του για να το πάρω, όλα τα άλλα τα ανακάλυψα στην πορεία και δεν απογοητεύτηκα καθόλου. Δείτε και εσείς και πείτε μου! «Η αποτυχία να δούμε, η ακούσια διαδικασία της παράβλεψης πραγμάτων που έρχονται σε αντίθεση – ή απλώς δεν ταιριάζουν – με τις βασικές ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας, είναι μέρος της συνεχούς «διαδικασίας επεξεργασίας» μέσω της οποίας παράγεται αυτό που βιώνουμε ως ταυτότητα» .

Εργοστάσιο εφιαλτών

Μπορεί τον τελευταίο μήνα όλοι να καληνυχτίζουν τον Κεμάλ αλλά ο ύπνος αποδεικνύεται ενίοτε πολύ δύσκολη κατάσταση. Ο Μέλβιλ έλεγε ότι θα «άξιζε να έχουμε γεννηθεί μόνο και μόνο για να κοιμόμαστε» (όπως μας θυμίζει ο Αλέξανδρος Ζωγραφάκης σε ένα ποστ στο προφίλ του στο facebook , ο οποίος όμως οδηγεί τον συλλογισμό και σε άλλα ομιχλώδη μονοπάτια που έχουν περπατήσει και άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς ) αλλά μόνο ένας ξύπνιος άνθρωπος μπορεί να καταλάβει τι εφιαλτικός κόσμος δύναται να υπάρξει όταν εμείς κλείνουμε τα μάτια και το ίνσταγκραμ κάθε βράδυ. Και αυτός είναι ο νευρολόγος που γράφει ετούτο το υπνωτιστικό βιβλίο. «Βλέπεις κανονικά πράγματα να συμβαίνουν, αλλά δεν είναι πραγματικά. Είναι πλάσματα της φαντασίας σου. Είναι η φαντασία σου που σε πηγαίνει στα πιο τρελά μέρη και σου τα δείχνει μπρος στα μάτια σου. Έχω δει δαιμονικές μορφές μες στο δωμάτιό μου, κι όταν βλέπω αυτά τα πράγματα, νομίζω πώς βρίσκομαι στη Κόλαση» . Κρατήστε τα μάτια σας ανοιχτά∙ διαβάζοντάς με!